در ادامه خوانش تاریخ، حوالی سال 1284 ه.ش متوقف می‌شوم. از همسرم که آدم تاریخ‌خوانده‌ای‌ست می‌پرسم "تو شنیده بودی؟"... سکوت می‌کند. لابد خجالت می‌کشد! من هم.
اینکه عبارت "دختران قوچان" در کنار مال و اموالِ به غارت رفته نوشته شود و تصنیف‌ها ساخته شود و کنار کالسکه‌ی مظفرالدین شاه بخوانند که "ای شاه با عدالت/آقایون رفتند زیارت/مردم رفتند سفارت/زن‌ها را بردند اسارت/تا کی از ظلم حمایت؟/عین‌الدوله و صدارت؟ کشور رفته به غارت/ ... یا در نشریه حبل‌المتین بنویسند که "شما را به خدا تصور نمایید دختر نه ساله‌ی ایرانی از پدر و مادر و اقربا و وطن مجبوراً جدا و به دست ترکمان‌ها افتاده، چه حالت خواهد داشت"... همه این‌ها، آدم را به شهود تازه‌ای در تاریخ می‌رساند. برای من بی‌ربط به اربعینِ انسان کامل هم نیست...
می‌گفت حادثه فروش دختران قوچانی که یکی از عمده دلایل ناراضایتی از حکومت وقت بود، در تاریخ‌نگاریِ مردمَدار کم‌رنگ و حذف شد... به نظر من شاید دلیل دیگری هم داشته باشد؛ شرم و خجالت!... شرم مردان که مانع نقل سینه‌به‌سینه یا پرداختن به جزئیاتِ این قسمت از تاریخ شده است...ما مردانِ این دوران را دیده‌ایم که برای ناموس جنگیده و کشته شده‌اند.. ما شیرزنان امروز را دیده‌ایم که شأن خود را از اینکه اسمشان را کنار مال و اموال بنویسند، کشانده‌اند تا ردیفِ اول و صف اول مبارزات و مقاومت‌ها...و شاید درک درستی نداشته باشیم که چی به مردان و زنان حوالی 1284 گذشته که از ترس عواقب نداشتن مالیات به حاکمانشان تصمیم گرفتند که دخترانشان را در خواب از خانواده‌شان جدا کنند...و چی به مردمانِ زمین می‌گذرد که دستشان از دستان انسان کامل جدا می‌شود و در حالیکه عزاداری می‌کنند و روضه‌ها می‌خوانند اما باز هم ترس و وهم و خواری برشان غلبه می‌کند؟...
حواشی:
1.تصنیف دهخدا در صوراسرافیل در وصف این برهه از تاریخ و معرفی کتابی در همین زمینه رو توی کانال ایتا می‌ذارم.
2.از چند نفر پرسیدم، کسی این بخش رو توی کتاب تاریخی نخونده بود. فقط یکی گفت، خانم تینا پاکروان در برنامه آقای صحت، در این مورد صحبت کرده و کتاب رو هم ایشون معرفی کرده که من هفته پیش این کتاب رو مطالعه کردم.